با راننده تاکسی صحبت می کردم، در حالیکه دَمَق بود، می گفت: عجب روزگاریه ها، شهریه دانشگاه و مدرسه بچه ها بالاست، گوشت و روغن هم گرون شده، "ماشینش پژو بود و احساس مخارج بالا می کرد..."
*****************
با نظافت چی صحبت می کردم، می گفت: اداره، خوب پول می ده اما این شرکت واسطه به ما کم حقوق می ده. "احساس ظلم می کرد..."
با راننده تاکسی صحبت می کردم، در حالیکه دَمَق بود، می گفت: عجب روزگاریه ها، شهریه دانشگاه و مدرسه بچه ها بالاست، گوشت و روغن هم گرون شده، "ماشینش پژو بود و احساس مخارج بالا می کرد..."
با کارمند اداره صحبت می کردم، در حالیکه یک سال پیش 206 تیپ2 گرفته بود، می گفت: این چه وضع زندگیه، برای نمردن زندگی می کنیم"احساس شادی نمی کرد.... درحالیکه سینما و استخر هفتگی و مسافرت ماهیانه اش ترک نمی شد."
با مدیر شرکت صحبت می کردم، درحالیکه یک پروژه جدید گرفته بود، می گفت: باید قوانین رو دور بزنیم تا بتونیم مالیات کمتری بدیم و الا نمیشه کار کرد"احساس سود و منفعت کم می کرد... در حالیکه مسافرت خارج از کشور با خانواده اش بطور سالیانه ترک نمی شد."
از همه شون وقتی می پرسیدم: الان سطح امکانات و رفاه زندگی شما از 10 سال پیش بهتر است یا نه؟، صادقانه پاسخ می دادند: خوب البته، امکانات بیشتر شده، فضای تفریح در سطح شهر و کشور بیشتر شده، بچه ها بزرگ شدند، ماشین ها با کیفیت تر شدند و .... و در آخر گفتگوی ما با سوالی در ذهنم پایان می یافت: چرا راضی نیستید؟
این سوال وقتی گیج ترم می کرد که می بینیم: در این کشور شعله های شکوفایی علمی فوران کشیده، چشم جهانیان به سیاست خارجی این کشور معطوف شده، آمار عمران و آبادانی در 5ساله اخیر قابل مقایسه با سال های قبل نیست، حضور فعال مردم در حمایت از حکومت در راهپیمایی های مختلف قابل ارزیابی نیست، نقدینگی در دست مردم زیاد است، سرمایه ها وقتی به سکه و ارز می ریزد قیمت ها را دگرگون می کند،....
بنابراین به سه صورت می شود پاسخ داد:
1. مردم از وضع زندگی خود راضی هستند و نمی توان بر چند نفر قضاوت کرد.
2. مردم از وضع زندگی خود راضی نیستند اما تمام تلاششان را در طبق اخلاص برای پیشرفت و عزت کشور و جامعه شان بکار گرفته اند.
3. اساسا میزان احساس رضایت در جامعه مشخص نیست و باید پژوهشی پیمایشی انجام گیرد.
رضایت مندی[1] یکی از شاخص های سلامت روانی و معنوی در زندگی فردی و اجتماعی است که معمولا در علم جامعه شناسی برای میزان سلامت روانی یک جامعه مورد اندازه گیری قرار می گیرد. از دیگر متغیرهای وابسته به رضایتمندی می توان به: سطح رفاه، ثروت، دین، حکومت، امید به زندگی و ... اشاره کرد. سوالی که در اینجا مطرح می شود اینست که چگونه یک فرد و جامعه احساس رضایت می کند و رضایتمندی او افزایش می یابد؟
به طور قطع سطح رفاه و کم شدن تلاطمات زندگی و تنش با دیگران موجب افزایش رضایت مندی است اما این علت و معلول تا وقتی کاملا درست است که جهان آفرینش را جدای از خدا و قضا و قدر او فرض کرده و همه زندگی را در ارتباطات انسانی بدانیم. اما اگر با نگاهی توحیدی و با محوریت رابطه انسان و خدا به این احساس انسانی توجه کنیم، معادله تفاوت می کند. به این روایت توجه کنیم:
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ أَعْلَمَ النَّاسِ بِاللَّهِ أَرْضَاهُمْ بِقَضَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل»(الکافی، ج2: 60) امام صادق علیه السلام: همانا داناترین مردم نسبت به خداوند متعال، راضی ترین ایشان نسبت به قضای الهی است.
بعبارت دیگر اتفاقات، حوادث و ناگواری های فراوانی در زندگی دنیاست که البته از اقتضائات جهان مادی است«لقد خلقنا الانسان فی کبد»(البلد/4) و موجب ناراحتی هایی هم می شود «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ»(بقره/155) اما مومن همه را از خدا دانسته و بخاطر احوالات دنیا ناراحت نمی شود. آنها داناترین مردم نسبت به خداوند هستند چون می توانند قضای الهی را تحلیل کنند و در احوال دنیا تفکر می کنند.
از سوی دیگر اگر انسان همه فکر و تلاش اش را معطوف به دنیا کند هیچگاه به رضایت نخواهد رسید، چنانکه امام صادق علیه السلام فرمود: «مَنْ أَصْبَحَ وَ أَمْسَى وَ الدُّنْيَا أَكْبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَى الْفَقْرَ بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَ شَتَّتَ أَمْرَهُ وَ لَمْ يَنَلْ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا مَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ وَ مَنْ أَصْبَحَ وَ أَمْسَى وَ الْآخِرَةُ أَكْبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللَّهُ الْغِنَى فِي قَلْبِهِ وَ جَمَعَ لَهُ أَمْرَه» (الكافي، ج:2 319) هر كه بامداد كند و روز را بشب رساند و بزرگترين اندوهش دنيا باشد خداى تعالى فقر و پريشانى را جلوى چشمش نهد، و كارش را پريشان سازد، و بجز بدانچه خداوند روزى او كرده نرسد، و هر كه بامداد كند و شام كند و بزرگترين اندوهش آخرت باشد، خداوند توانگرى و بىنيازى در دلش نهد و كارش را منظم كند.
اجازه بدهید یک فرضیه مطرح کنم:
1. از آنجایی که در بستر 33ساله انقلاب اسلامی به پیشرفت های مادی(فناوری، عمرانی و اقتصادی) بسیاری دست یافته ایم،
2. و همگام با آن رشد معنوی(عدم تعمیق ارتباط با خدا) کمی داشته ایم،
3. و از دوران سازندگی به بهانه خصوصی سازی(با فرآیندی غلط) طبقه ای از اشراف و بالاشهر نشینها در جامعه شکل گرفت
= احساس نارضایتی بخاطر احساس کمبود نسبت به مرفهین و طبقه اشراف از یک سو و عدم تعمیق ایمان به خداوند متعال از سوی دیگر، بصورت یک ویروس مسری در حال رشد است.
اما این فرضیه اشتباه است، زیرا که فرموده است:
«وَ نُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ »(القصص/5)
بیانیه